Mo’eroy Ha Tekoha Rapére! pelos caminhos da escola e do território entre os Kaiowá e os Guarani do Mato Grosso do Sul

Detalhes bibliográficos
Ano de defesa: 2021
Autor(a) principal: Ladeia, Elâine da Silva lattes
Orientador(a): Abreu, Silvana de lattes
Banca de defesa: Nascimento, Adir Casaro lattes, Mota, Juliana Grasiéli Bueno lattes, Moura, Noemia dos Santos Pereira lattes, Colman, Rosa Sebastiana lattes
Tipo de documento: Tese
Tipo de acesso: Acesso aberto
Idioma: por
Instituição de defesa: Universidade Federal da Grande Dourados
Programa de Pós-Graduação: Programa de pós-graduação em Geografia
Departamento: Faculdade de Ciências Humanas
País: Brasil
Palavras-chave em Português:
Palavras-chave em Inglês:
Área do conhecimento CNPq:
Link de acesso: http://repositorio.ufgd.edu.br/jspui/handle/prefix/4808
Resumo: Guarani kuéra oguatáva ha reguata ramo hendive kuéra tekotevẽ nembarete ha reikokuaa hendive kuéra. Ava guarani ha kaiowá, umi ambue ava oikova ko Brasilpe, oguereko hi’ára, iñarandu hekove rehegua, gueko, iñarandu avaete, ijerovía ha imarandeko. Itekoha imbarete haguã Guarani ha Kaiowá oiko oñorãirõ ko Estado de Mato Grosso do Sulpe, upéicha, oñorairõma kuri 500 ro’yho pukukue, ikatu haguã ojevy jey tekoha ha heko teépe. Tuicha voi jepy’apy omombarete haguã itekoha -tekoha-ha iñarandu avaete, ikatu haguã ombohasa tekombo’e/omosarambi hembypykuépe pyahu kuérape mayma tekohápe. Opa mba’e ojehu ha oiko ñande rekoha jerekue rehe, tuichavéva hina pe demarcação de terra rehegua, jeiko acampamento rupi, oĩva ohejava tekoha, ha ave naimadu’avéi ñande rekoete guarani ha kaiowá háicha. Umi mba’e oguãhẽ mbo’erógape, omoikotevẽ uka ñorãirõ teko joja ha joaju guasu ambue teko rehe ikatu haguã ñamopu’ã mbarete guasu. Kóa ko tesareko ko’ãgagua rehegua, ojejapo kuri jehecha rupive mba’éichapa oñemoambue ha mba’épa oiko ichugui ko Cone Sul de Mato Grosso do Sulpe, ojejapo pa’ũme políticas públicas pyahu avakuéra pe, hérava etnoterritórios. Ko tembiapo ojeporeka ohecha porã haguã mba’épa ojehu oñemboguapy rire territórios etnoeducacional Cone sul em Mato Grosso do Sulpe, ome’ẽ, omombarete ha ombotee aranduete guarani ha kaiowá kuérape, upeverehe, mbarete ojejapo haguã educação escola indígenas diferenciada, intercultural e bilingue, umi tekoha pegua voi ojerure omboguapy rire direitos dos povos indígenas Constituição Federal de 1988pe, upeve ramo jepe, heta eterei oĩ ojokóva omopu’ã haguã matrizes curriculares específicas ikatu haguã ohupyty mbarete tuicha ojepota etéva. Tekoha porãgue, umi ava arandúpe, ndaha’éi ka’aguy kuérante, tekoha rupive ikatu voi guarani ha kaiowá kuéra oiko, ha’e tuichague sociolpolitico-cosmologicas, upépe voi ojejapo opa mba’e, oñemohesakã porã ha oñembokuaa uka mba’ekuaa/arandu umi ava kuérape. Ko tese oikuãve’ẽ ñemongeta guasu temikotevẽ ojeruréva tekoha kuéra rehehápe oĩva ko território etnoeducacional Cone Sul ko Mato Grosso do Sulpe, umíva hina avakuéra Guarani há Kaiowá, kóa temikotevẽ rovake, mba’éichapa ojeiko, ojejapo ha política oñemopu’ãvo mbarete guasu ko Etnoterritório. Kóa ko tesareko ojejapo heta kuatia arandu rupive oñemongetáva ha oikuãve’ẽva teko mbo’e mbo’eróga pegua ha etnoterritórios, upéicha ojejapo, ñeporandu guasu kuatia rehe oñemoĩakue semi-estruturado tendota mbo’eróga pegua ndive, tendota tekoha pegua ndive, mbo’ehára, ikatu haguã omopu’ã Educação Escolar Indígena, bilingue ha intercultural, omoĩ háicha referenciais kuéra. Aguata jave umi mbo’eróga Cone Sulpe jahecha kuri oikotevẽha rehe pe mbarete, ñemongeta ndaha’éi voi akói, te’yikuéra ndaijojái ave, oĩva guive tekoha iñambue ojoehegui upéicha tekoha hina. Ñañemohesa mondo geografia oĩva mbo’erógape ha ko’ã tekoha rehe, tekotevẽ ojejapo tuichave, jejapo jeguata tuicha teko jojápe, ñamombaretévo ñemongeta ha políticas oĩméva. Upéicha jaha hina ñamopu’ãvo tape ikatu haguã ñamopu’ã mbarete tekohápe ha avei educação escolar indígenas.
id UFGD-2_83507e41f2a253ce2c132aeba549dcff
oai_identifier_str oai:https://repositorio.ufgd.edu.br/jspui:prefix/4808
network_acronym_str UFGD-2
network_name_str Repositório Institucional da UFGD
repository_id_str
spelling Abreu, Silvana de0000-0001-8210-0774http://lattes.cnpq.br/7188556350430630Nascimento, Adir Casaro0000-0002-7488-6022http://lattes.cnpq.br/1629728652577164Mota, Juliana Grasiéli Buenohttp://lattes.cnpq.br/0584039873715893Moura, Noemia dos Santos Pereira0000-0003-1443-5569http://lattes.cnpq.br/2803772897898758Colman, Rosa Sebastiana0000-0002-9992-913Xhttp://lattes.cnpq.br/0379296497511267http://lattes.cnpq.br/9438813972554110Ladeia, Elâine da Silva2022-03-11T22:20:24Z2022-03-11T22:20:24Z2021-11-03LADEIA, Elâine da Silva. Mo’eroy Ha Tekoha Rapére! pelos caminhos da escola e do território entre os Kaiowá e os Guarani do Mato Grosso do Sul. 2021. 285 f. Tese (Doutorado em Geografia) – Faculdade de Ciências Humanas, Universidade Federal da Grande Dourados, Dourados, MS, 2021.http://repositorio.ufgd.edu.br/jspui/handle/prefix/4808Guarani kuéra oguatáva ha reguata ramo hendive kuéra tekotevẽ nembarete ha reikokuaa hendive kuéra. Ava guarani ha kaiowá, umi ambue ava oikova ko Brasilpe, oguereko hi’ára, iñarandu hekove rehegua, gueko, iñarandu avaete, ijerovía ha imarandeko. Itekoha imbarete haguã Guarani ha Kaiowá oiko oñorãirõ ko Estado de Mato Grosso do Sulpe, upéicha, oñorairõma kuri 500 ro’yho pukukue, ikatu haguã ojevy jey tekoha ha heko teépe. Tuicha voi jepy’apy omombarete haguã itekoha -tekoha-ha iñarandu avaete, ikatu haguã ombohasa tekombo’e/omosarambi hembypykuépe pyahu kuérape mayma tekohápe. Opa mba’e ojehu ha oiko ñande rekoha jerekue rehe, tuichavéva hina pe demarcação de terra rehegua, jeiko acampamento rupi, oĩva ohejava tekoha, ha ave naimadu’avéi ñande rekoete guarani ha kaiowá háicha. Umi mba’e oguãhẽ mbo’erógape, omoikotevẽ uka ñorãirõ teko joja ha joaju guasu ambue teko rehe ikatu haguã ñamopu’ã mbarete guasu. Kóa ko tesareko ko’ãgagua rehegua, ojejapo kuri jehecha rupive mba’éichapa oñemoambue ha mba’épa oiko ichugui ko Cone Sul de Mato Grosso do Sulpe, ojejapo pa’ũme políticas públicas pyahu avakuéra pe, hérava etnoterritórios. Ko tembiapo ojeporeka ohecha porã haguã mba’épa ojehu oñemboguapy rire territórios etnoeducacional Cone sul em Mato Grosso do Sulpe, ome’ẽ, omombarete ha ombotee aranduete guarani ha kaiowá kuérape, upeverehe, mbarete ojejapo haguã educação escola indígenas diferenciada, intercultural e bilingue, umi tekoha pegua voi ojerure omboguapy rire direitos dos povos indígenas Constituição Federal de 1988pe, upeve ramo jepe, heta eterei oĩ ojokóva omopu’ã haguã matrizes curriculares específicas ikatu haguã ohupyty mbarete tuicha ojepota etéva. Tekoha porãgue, umi ava arandúpe, ndaha’éi ka’aguy kuérante, tekoha rupive ikatu voi guarani ha kaiowá kuéra oiko, ha’e tuichague sociolpolitico-cosmologicas, upépe voi ojejapo opa mba’e, oñemohesakã porã ha oñembokuaa uka mba’ekuaa/arandu umi ava kuérape. Ko tese oikuãve’ẽ ñemongeta guasu temikotevẽ ojeruréva tekoha kuéra rehehápe oĩva ko território etnoeducacional Cone Sul ko Mato Grosso do Sulpe, umíva hina avakuéra Guarani há Kaiowá, kóa temikotevẽ rovake, mba’éichapa ojeiko, ojejapo ha política oñemopu’ãvo mbarete guasu ko Etnoterritório. Kóa ko tesareko ojejapo heta kuatia arandu rupive oñemongetáva ha oikuãve’ẽva teko mbo’e mbo’eróga pegua ha etnoterritórios, upéicha ojejapo, ñeporandu guasu kuatia rehe oñemoĩakue semi-estruturado tendota mbo’eróga pegua ndive, tendota tekoha pegua ndive, mbo’ehára, ikatu haguã omopu’ã Educação Escolar Indígena, bilingue ha intercultural, omoĩ háicha referenciais kuéra. Aguata jave umi mbo’eróga Cone Sulpe jahecha kuri oikotevẽha rehe pe mbarete, ñemongeta ndaha’éi voi akói, te’yikuéra ndaijojái ave, oĩva guive tekoha iñambue ojoehegui upéicha tekoha hina. Ñañemohesa mondo geografia oĩva mbo’erógape ha ko’ã tekoha rehe, tekotevẽ ojejapo tuichave, jejapo jeguata tuicha teko jojápe, ñamombaretévo ñemongeta ha políticas oĩméva. Upéicha jaha hina ñamopu’ãvo tape ikatu haguã ñamopu’ã mbarete tekohápe ha avei educação escolar indígenas.Os Guarani são um povo que caminha e caminhar junto deles é um trabalho que exige persistência e resiliência. As etnias Guarani e Kaiowá, assim como as demais etnias indígenas brasileiras têm seu próprio tempo, suas concepções de vida, suas regras, seus conhecimentos, suas crenças e mitos. A autonomia dos territórios tem sido uma das lutas dos Guarani e Kaiowá do Estado de Mato Grosso do Sul, os quais, tem lutado ao longo de mais de 500 anos na esperança de conquista por suas terras originárias e seu ñande reko. É constante a preocupação com a preservação dos seus territórios - tekoha – e de seus conhecimentos tradicionais, especificamente em relação ao ensinamento/transmissão para as gerações mais jovens de suas aldeias. As adversidades e influências que atravessam os caminhos das aldeias são vários, todas elas somadas às questões de demarcação de terras, situações de acampamento, desaldeamento, e o desconhecimento dos modos próprios de ser dos Guarani e Kaiowá. Essas questões chegam à escola, expressando a necessidade de uma luta coletiva e intercultural para se construir a autonomia. Essa pesquisa é do tempo presente, foi realizada observando as mudanças e desdobramentos no Cone Sul de Mato Grosso do Sul, marcados pela criação de uma nova política para os povos indígenas, os Etnoterritórios. O objetivo central foi analisar os impactos da implantação do território etnoeducacional Cone sul em Mato Grosso do Sul, visando a promoção, fortalecimento e valorização dos saberes tradicionais dos Guarani e Kaiowá, contudo, a autonomia para efetivar a educação escolar indígena diferenciada, intercultural e bilíngue, tem sido uma demanda das comunidades indígenas desde a homologação dos direitos dos povos indígenas com a Constituição Federal de 1988, entretanto, ainda são inúmeras as dificuldades para a implantação de matrizes curriculares específicas para que as mesmas conquistem a autonomia tão desejada. A relevância do território, na ótica indígena, não se restringe aos recursos naturais, o território é uma condição de existência para os Guarani e Kaiowá, tem dimensões sociopolítico-cosmológicas, é portanto, o espaço privilegiado de produção, tradução e ressignificação dos conhecimentos/saberes desse povo. A tese apresenta as discussões frente as demandas nas aldeias do território etnoeducacional Cone Sul, em Mato Grosso do Sul, inerentes aos povos Guarani e Kaiowá, frente as questões sociais, econômicas e políticas na promoção da autonomia desse Etnoterritório. Essa pesquisa foi realizada através de uma análise bibliográfica sobre os principais referenciais que subsidiam as questões sobre a Educação escolar indígena e os etnoterritórios, assim como, realizou-se, entrevistas e questionários semi-estruturados com os gestores das escolas, lideranças das aldeias, professores nas escolas, buscando compreender a construção da Educação Escolar Indígena específica, bilingue e intercultural, como regem os referenciais. Durante o caminhar por essas escolas, no Cone Sul, observamos, que o desejo pela autonomia é persistente, o diálogo nem sempre é intercultural, a participação da comunidade é muito dividida, cada aldeia possui uma realidade distinta. Pensar as geografias existentes nessas escolas e nesse etnoterritório, demanda um fazer maior, um fazer e um caminhar junto, fortalecendo o diálogo e as políticas existentes. Seguimos em construção na caminhada rumo a conquistar a autonomia dos territórios e da educação escolar indígena.The Guarani are a people who walk and walking with them is a job that requires persistence and resilience. The Guarani and Kaiowá ethnic groups, as well as other Brazilian indigenous ethnic groups, have their own time, their conceptions of life, their rules, their knowledge, their beliefs and myths. The autonomy of the territories has been one of the struggles of the Guarani and Kaiowá of the State of Mato Grosso do Sul, who have been fighting for over 500 years in the hope of conquering their original lands and their ñande reko. There is a constant concern with the preservation of their territories - tekohá – and their traditional knowledge, specifically in relation to teaching/transmission to the younger generations of their villages. There are several adversities and influences that cross the paths of the villages, all of them added to the issues of land demarcation, camp situations, displacement, and the lack of knowledge of the Guarani and Kaiowá's own ways of being. These issues reach the school, expressing the need for a collective and intercultural struggle to build autonomy. This research is from the present time, it was carried out observing the changes and developments in the Southern Cone of Mato Grosso do Sul, marked by the creation of a new public policy for the indigenous peoples, the Etnoterritories. The main objective was to analyze the impacts of the implantation of the Southern Cone ethnoeducational territory in Mato Grosso do Sul, aiming at the promotion, strengthening and valorization of the traditional knowledge of the Guarani and Kaiowá, however, the autonomy to carry out differentiated, intercultural and bilingual indigenous school education has been a demand of indigenous communities since the ratification of the rights of indigenous peoples with the Federal Constitution of 1988, however, there are still numerous difficulties for the implementation of specific curricular matrices so that they achieve the much desired autonomy. The relevance of the territory, from the indigenous perspective, is not restricted to natural resources, the territory is a condition of existence for the Guarani and Kaiowá, it has sociopolitical-cosmological dimensions, it is the privileged space for production, translation and redefinition of the knowledge/knowledge of this people. The thesis presents the discussions regarding the demands in the villages of the Southern Cone ethnoeducational territory in Mato Grosso do Sul, inherent to the Kaiowá and Guarani peoples, facing the social, economic and political issues in promoting the autonomy of this Ethnoterritory. This research was carried out through a bibliographic analysis of the main references that support the questions about indigenous school education and ethnoterritories, as well as interviews and semi-structured questionnaires with school managers, village leaders, teachers, in schools seeking the construction of specific, bilingual and intercultural Indigenous School Education, as per the references. While walking through these schools in the Southern Cone, we observed that the desire for autonomy is persistent, dialogue is not always intercultural, community participation is very divided, each village has a different reality. Thinking about the existing geographies in these schools and in this ethnoterritory demands greater action, action and walking together, strengthening dialogue and existing policies. We continue to build on the path towards conquering the autonomy of the territories and indigenous school education.Submitted by Marcos Pimentel (marcospimentel@ufgd.edu.br) on 2022-03-11T22:20:24Z No. of bitstreams: 1 ElainedaSilvaLadeia.pdf: 5922349 bytes, checksum: a3ea25887e30ed6c63a39e619d23cd02 (MD5)Made available in DSpace on 2022-03-11T22:20:24Z (GMT). No. of bitstreams: 1 ElainedaSilvaLadeia.pdf: 5922349 bytes, checksum: a3ea25887e30ed6c63a39e619d23cd02 (MD5) Previous issue date: 2021-11-03porUniversidade Federal da Grande DouradosPrograma de pós-graduação em GeografiaUFGDBrasilFaculdade de Ciências HumanasCNPQ::CIENCIAS HUMANAS::GEOGRAFIAPovos indígenas - educaçãoReservas indígenasPolíticas públicasIndigenous peoples - educationIndian reservationsState policyMo’eroy Ha Tekoha Rapére! pelos caminhos da escola e do território entre os Kaiowá e os Guarani do Mato Grosso do SulMo’eroy Ha Tekoha Rapére! By the ways of school and territory between the Kaiowá and the Guarani of Mato Grosso do Sulinfo:eu-repo/semantics/publishedVersioninfo:eu-repo/semantics/doctoralThesisinfo:eu-repo/semantics/openAccessreponame:Repositório Institucional da UFGDinstname:Universidade Federal da Grande Dourados (UFGD)instacron:UFGDTEXTElainedaSilvaLadeia.pdf.txtElainedaSilvaLadeia.pdf.txtExtracted texttext/plain717883https://repositorio.ufgd.edu.br/jspui/bitstream/prefix/4808/3/ElainedaSilvaLadeia.pdf.txte9006257282cf1ba0175ac8f51f7d8d3MD53LICENSElicense.txtlicense.txttext/plain; charset=utf-81866https://repositorio.ufgd.edu.br/jspui/bitstream/prefix/4808/2/license.txt43cd690d6a359e86c1fe3d5b7cba0c9bMD52ORIGINALElainedaSilvaLadeia.pdfElainedaSilvaLadeia.pdfapplication/pdf5922349https://repositorio.ufgd.edu.br/jspui/bitstream/prefix/4808/1/ElainedaSilvaLadeia.pdfa3ea25887e30ed6c63a39e619d23cd02MD51prefix/48082023-09-14 02:49:16.306oai:https://repositorio.ufgd.edu.br/jspui:prefix/4808TElDRU7Dh0EgREUgRElTVFJJQlVJw4fDg08gTsODTy1FWENMVVNJVkEKCkNvbSBhIGFwcmVzZW50YcOnw6NvIGRlc3RhIGxpY2Vuw6dhLCB2b2PDqiAobyBhdXRvciAoZXMpIG91IG8gdGl0dWxhciBkb3MgZGlyZWl0b3MgZGUgYXV0b3IpIGNvbmNlZGUgYW8gUmVwb3NpdMOzcmlvIApJbnN0aXR1Y2lvbmFsIG8gZGlyZWl0byBuw6NvLWV4Y2x1c2l2byBkZSByZXByb2R1emlyLCAgdHJhZHV6aXIgKGNvbmZvcm1lIGRlZmluaWRvIGFiYWl4byksIGUvb3UgZGlzdHJpYnVpciBhIApzdWEgcHVibGljYcOnw6NvIChpbmNsdWluZG8gbyByZXN1bW8pIHBvciB0b2RvIG8gbXVuZG8gbm8gZm9ybWF0byBpbXByZXNzbyBlIGVsZXRyw7RuaWNvIGUgZW0gcXVhbHF1ZXIgbWVpbywgaW5jbHVpbmRvIG9zIApmb3JtYXRvcyDDoXVkaW8gb3UgdsOtZGVvLgoKVm9jw6ogY29uY29yZGEgcXVlIG8gRGVwb3NpdGEgcG9kZSwgc2VtIGFsdGVyYXIgbyBjb250ZcO6ZG8sIHRyYW5zcG9yIGEgc3VhIHB1YmxpY2HDp8OjbyBwYXJhIHF1YWxxdWVyIG1laW8gb3UgZm9ybWF0byAKcGFyYSBmaW5zIGRlIHByZXNlcnZhw6fDo28uCgpWb2PDqiB0YW1iw6ltIGNvbmNvcmRhIHF1ZSBvIERlcG9zaXRhIHBvZGUgbWFudGVyIG1haXMgZGUgdW1hIGPDs3BpYSBkZSBzdWEgcHVibGljYcOnw6NvIHBhcmEgZmlucyBkZSBzZWd1cmFuw6dhLCBiYWNrLXVwIAplIHByZXNlcnZhw6fDo28uCgpWb2PDqiBkZWNsYXJhIHF1ZSBhIHN1YSBwdWJsaWNhw6fDo28gw6kgb3JpZ2luYWwgZSBxdWUgdm9jw6ogdGVtIG8gcG9kZXIgZGUgY29uY2VkZXIgb3MgZGlyZWl0b3MgY29udGlkb3MgbmVzdGEgbGljZW7Dp2EuIApWb2PDqiB0YW1iw6ltIGRlY2xhcmEgcXVlIG8gZGVww7NzaXRvIGRhIHN1YSBwdWJsaWNhw6fDo28gbsOjbywgcXVlIHNlamEgZGUgc2V1IGNvbmhlY2ltZW50bywgaW5mcmluZ2UgZGlyZWl0b3MgYXV0b3JhaXMgCmRlIG5pbmd1w6ltLgoKQ2FzbyBhIHN1YSBwdWJsaWNhw6fDo28gY29udGVuaGEgbWF0ZXJpYWwgcXVlIHZvY8OqIG7Do28gcG9zc3VpIGEgdGl0dWxhcmlkYWRlIGRvcyBkaXJlaXRvcyBhdXRvcmFpcywgdm9jw6ogZGVjbGFyYSBxdWUgCm9idGV2ZSBhIHBlcm1pc3PDo28gaXJyZXN0cml0YSBkbyBkZXRlbnRvciBkb3MgZGlyZWl0b3MgYXV0b3JhaXMgcGFyYSBjb25jZWRlciBhbyBEZXBvc2l0YSBvcyBkaXJlaXRvcyBhcHJlc2VudGFkb3MgCm5lc3RhIGxpY2Vuw6dhLCBlIHF1ZSBlc3NlIG1hdGVyaWFsIGRlIHByb3ByaWVkYWRlIGRlIHRlcmNlaXJvcyBlc3TDoSBjbGFyYW1lbnRlIGlkZW50aWZpY2FkbyBlIHJlY29uaGVjaWRvIG5vIHRleHRvIApvdSBubyBjb250ZcO6ZG8gZGEgcHVibGljYcOnw6NvIG9yYSBkZXBvc2l0YWRhLgoKQ0FTTyBBIFBVQkxJQ0HDh8ODTyBPUkEgREVQT1NJVEFEQSBURU5IQSBTSURPIFJFU1VMVEFETyBERSBVTSBQQVRST0PDjU5JTyBPVSBBUE9JTyBERSBVTUEgQUfDik5DSUEgREUgRk9NRU5UTyBPVSBPVVRSTyAKT1JHQU5JU01PLCBWT0PDiiBERUNMQVJBIFFVRSBSRVNQRUlUT1UgVE9ET1MgRSBRVUFJU1FVRVIgRElSRUlUT1MgREUgUkVWSVPDg08gQ09NTyBUQU1Cw4lNIEFTIERFTUFJUyBPQlJJR0HDh8OVRVMgCkVYSUdJREFTIFBPUiBDT05UUkFUTyBPVSBBQ09SRE8uCgpPIERlcG9zaXRhIHNlIGNvbXByb21ldGUgYSBpZGVudGlmaWNhciBjbGFyYW1lbnRlIG8gc2V1IG5vbWUgKHMpIG91IG8ocykgbm9tZShzKSBkbyhzKSBkZXRlbnRvcihlcykgZG9zIGRpcmVpdG9zIAphdXRvcmFpcyBkYSBwdWJsaWNhw6fDo28sIGUgbsOjbyBmYXLDoSBxdWFscXVlciBhbHRlcmHDp8OjbywgYWzDqW0gZGFxdWVsYXMgY29uY2VkaWRhcyBwb3IgZXN0YSBsaWNlbsOnYS4KRepositório InstitucionalPUBhttps://repositorio.ufgd.edu.br/jspui:8080/oai/requestopendoar:21162023-09-14T06:49:16Repositório Institucional da UFGD - Universidade Federal da Grande Dourados (UFGD)false
dc.title.pt_BR.fl_str_mv Mo’eroy Ha Tekoha Rapére! pelos caminhos da escola e do território entre os Kaiowá e os Guarani do Mato Grosso do Sul
dc.title.alternative.en.fl_str_mv Mo’eroy Ha Tekoha Rapére! By the ways of school and territory between the Kaiowá and the Guarani of Mato Grosso do Sul
title Mo’eroy Ha Tekoha Rapére! pelos caminhos da escola e do território entre os Kaiowá e os Guarani do Mato Grosso do Sul
spellingShingle Mo’eroy Ha Tekoha Rapére! pelos caminhos da escola e do território entre os Kaiowá e os Guarani do Mato Grosso do Sul
Ladeia, Elâine da Silva
CNPQ::CIENCIAS HUMANAS::GEOGRAFIA
Povos indígenas - educação
Reservas indígenas
Políticas públicas
Indigenous peoples - education
Indian reservations
State policy
title_short Mo’eroy Ha Tekoha Rapére! pelos caminhos da escola e do território entre os Kaiowá e os Guarani do Mato Grosso do Sul
title_full Mo’eroy Ha Tekoha Rapére! pelos caminhos da escola e do território entre os Kaiowá e os Guarani do Mato Grosso do Sul
title_fullStr Mo’eroy Ha Tekoha Rapére! pelos caminhos da escola e do território entre os Kaiowá e os Guarani do Mato Grosso do Sul
title_full_unstemmed Mo’eroy Ha Tekoha Rapére! pelos caminhos da escola e do território entre os Kaiowá e os Guarani do Mato Grosso do Sul
title_sort Mo’eroy Ha Tekoha Rapére! pelos caminhos da escola e do território entre os Kaiowá e os Guarani do Mato Grosso do Sul
author Ladeia, Elâine da Silva
author_facet Ladeia, Elâine da Silva
author_role author
dc.contributor.advisor1.fl_str_mv Abreu, Silvana de
dc.contributor.advisor1ID.fl_str_mv 0000-0001-8210-0774
dc.contributor.advisor1Lattes.fl_str_mv http://lattes.cnpq.br/7188556350430630
dc.contributor.referee1.fl_str_mv Nascimento, Adir Casaro
dc.contributor.referee1ID.fl_str_mv 0000-0002-7488-6022
dc.contributor.referee1Lattes.fl_str_mv http://lattes.cnpq.br/1629728652577164
dc.contributor.referee2.fl_str_mv Mota, Juliana Grasiéli Bueno
dc.contributor.referee2Lattes.fl_str_mv http://lattes.cnpq.br/0584039873715893
dc.contributor.referee3.fl_str_mv Moura, Noemia dos Santos Pereira
dc.contributor.referee3ID.fl_str_mv 0000-0003-1443-5569
dc.contributor.referee3Lattes.fl_str_mv http://lattes.cnpq.br/2803772897898758
dc.contributor.referee4.fl_str_mv Colman, Rosa Sebastiana
dc.contributor.referee4ID.fl_str_mv 0000-0002-9992-913X
dc.contributor.referee4Lattes.fl_str_mv http://lattes.cnpq.br/0379296497511267
dc.contributor.authorLattes.fl_str_mv http://lattes.cnpq.br/9438813972554110
dc.contributor.author.fl_str_mv Ladeia, Elâine da Silva
contributor_str_mv Abreu, Silvana de
Nascimento, Adir Casaro
Mota, Juliana Grasiéli Bueno
Moura, Noemia dos Santos Pereira
Colman, Rosa Sebastiana
dc.subject.cnpq.fl_str_mv CNPQ::CIENCIAS HUMANAS::GEOGRAFIA
topic CNPQ::CIENCIAS HUMANAS::GEOGRAFIA
Povos indígenas - educação
Reservas indígenas
Políticas públicas
Indigenous peoples - education
Indian reservations
State policy
dc.subject.por.fl_str_mv Povos indígenas - educação
Reservas indígenas
Políticas públicas
dc.subject.eng.fl_str_mv Indigenous peoples - education
Indian reservations
State policy
description Guarani kuéra oguatáva ha reguata ramo hendive kuéra tekotevẽ nembarete ha reikokuaa hendive kuéra. Ava guarani ha kaiowá, umi ambue ava oikova ko Brasilpe, oguereko hi’ára, iñarandu hekove rehegua, gueko, iñarandu avaete, ijerovía ha imarandeko. Itekoha imbarete haguã Guarani ha Kaiowá oiko oñorãirõ ko Estado de Mato Grosso do Sulpe, upéicha, oñorairõma kuri 500 ro’yho pukukue, ikatu haguã ojevy jey tekoha ha heko teépe. Tuicha voi jepy’apy omombarete haguã itekoha -tekoha-ha iñarandu avaete, ikatu haguã ombohasa tekombo’e/omosarambi hembypykuépe pyahu kuérape mayma tekohápe. Opa mba’e ojehu ha oiko ñande rekoha jerekue rehe, tuichavéva hina pe demarcação de terra rehegua, jeiko acampamento rupi, oĩva ohejava tekoha, ha ave naimadu’avéi ñande rekoete guarani ha kaiowá háicha. Umi mba’e oguãhẽ mbo’erógape, omoikotevẽ uka ñorãirõ teko joja ha joaju guasu ambue teko rehe ikatu haguã ñamopu’ã mbarete guasu. Kóa ko tesareko ko’ãgagua rehegua, ojejapo kuri jehecha rupive mba’éichapa oñemoambue ha mba’épa oiko ichugui ko Cone Sul de Mato Grosso do Sulpe, ojejapo pa’ũme políticas públicas pyahu avakuéra pe, hérava etnoterritórios. Ko tembiapo ojeporeka ohecha porã haguã mba’épa ojehu oñemboguapy rire territórios etnoeducacional Cone sul em Mato Grosso do Sulpe, ome’ẽ, omombarete ha ombotee aranduete guarani ha kaiowá kuérape, upeverehe, mbarete ojejapo haguã educação escola indígenas diferenciada, intercultural e bilingue, umi tekoha pegua voi ojerure omboguapy rire direitos dos povos indígenas Constituição Federal de 1988pe, upeve ramo jepe, heta eterei oĩ ojokóva omopu’ã haguã matrizes curriculares específicas ikatu haguã ohupyty mbarete tuicha ojepota etéva. Tekoha porãgue, umi ava arandúpe, ndaha’éi ka’aguy kuérante, tekoha rupive ikatu voi guarani ha kaiowá kuéra oiko, ha’e tuichague sociolpolitico-cosmologicas, upépe voi ojejapo opa mba’e, oñemohesakã porã ha oñembokuaa uka mba’ekuaa/arandu umi ava kuérape. Ko tese oikuãve’ẽ ñemongeta guasu temikotevẽ ojeruréva tekoha kuéra rehehápe oĩva ko território etnoeducacional Cone Sul ko Mato Grosso do Sulpe, umíva hina avakuéra Guarani há Kaiowá, kóa temikotevẽ rovake, mba’éichapa ojeiko, ojejapo ha política oñemopu’ãvo mbarete guasu ko Etnoterritório. Kóa ko tesareko ojejapo heta kuatia arandu rupive oñemongetáva ha oikuãve’ẽva teko mbo’e mbo’eróga pegua ha etnoterritórios, upéicha ojejapo, ñeporandu guasu kuatia rehe oñemoĩakue semi-estruturado tendota mbo’eróga pegua ndive, tendota tekoha pegua ndive, mbo’ehára, ikatu haguã omopu’ã Educação Escolar Indígena, bilingue ha intercultural, omoĩ háicha referenciais kuéra. Aguata jave umi mbo’eróga Cone Sulpe jahecha kuri oikotevẽha rehe pe mbarete, ñemongeta ndaha’éi voi akói, te’yikuéra ndaijojái ave, oĩva guive tekoha iñambue ojoehegui upéicha tekoha hina. Ñañemohesa mondo geografia oĩva mbo’erógape ha ko’ã tekoha rehe, tekotevẽ ojejapo tuichave, jejapo jeguata tuicha teko jojápe, ñamombaretévo ñemongeta ha políticas oĩméva. Upéicha jaha hina ñamopu’ãvo tape ikatu haguã ñamopu’ã mbarete tekohápe ha avei educação escolar indígenas.
publishDate 2021
dc.date.issued.fl_str_mv 2021-11-03
dc.date.accessioned.fl_str_mv 2022-03-11T22:20:24Z
dc.date.available.fl_str_mv 2022-03-11T22:20:24Z
dc.type.status.fl_str_mv info:eu-repo/semantics/publishedVersion
dc.type.driver.fl_str_mv info:eu-repo/semantics/doctoralThesis
format doctoralThesis
status_str publishedVersion
dc.identifier.citation.fl_str_mv LADEIA, Elâine da Silva. Mo’eroy Ha Tekoha Rapére! pelos caminhos da escola e do território entre os Kaiowá e os Guarani do Mato Grosso do Sul. 2021. 285 f. Tese (Doutorado em Geografia) – Faculdade de Ciências Humanas, Universidade Federal da Grande Dourados, Dourados, MS, 2021.
dc.identifier.uri.fl_str_mv http://repositorio.ufgd.edu.br/jspui/handle/prefix/4808
identifier_str_mv LADEIA, Elâine da Silva. Mo’eroy Ha Tekoha Rapére! pelos caminhos da escola e do território entre os Kaiowá e os Guarani do Mato Grosso do Sul. 2021. 285 f. Tese (Doutorado em Geografia) – Faculdade de Ciências Humanas, Universidade Federal da Grande Dourados, Dourados, MS, 2021.
url http://repositorio.ufgd.edu.br/jspui/handle/prefix/4808
dc.language.iso.fl_str_mv por
language por
dc.rights.driver.fl_str_mv info:eu-repo/semantics/openAccess
eu_rights_str_mv openAccess
dc.publisher.none.fl_str_mv Universidade Federal da Grande Dourados
dc.publisher.program.fl_str_mv Programa de pós-graduação em Geografia
dc.publisher.initials.fl_str_mv UFGD
dc.publisher.country.fl_str_mv Brasil
dc.publisher.department.fl_str_mv Faculdade de Ciências Humanas
publisher.none.fl_str_mv Universidade Federal da Grande Dourados
dc.source.none.fl_str_mv reponame:Repositório Institucional da UFGD
instname:Universidade Federal da Grande Dourados (UFGD)
instacron:UFGD
instname_str Universidade Federal da Grande Dourados (UFGD)
instacron_str UFGD
institution UFGD
reponame_str Repositório Institucional da UFGD
collection Repositório Institucional da UFGD
bitstream.url.fl_str_mv https://repositorio.ufgd.edu.br/jspui/bitstream/prefix/4808/3/ElainedaSilvaLadeia.pdf.txt
https://repositorio.ufgd.edu.br/jspui/bitstream/prefix/4808/2/license.txt
https://repositorio.ufgd.edu.br/jspui/bitstream/prefix/4808/1/ElainedaSilvaLadeia.pdf
bitstream.checksum.fl_str_mv e9006257282cf1ba0175ac8f51f7d8d3
43cd690d6a359e86c1fe3d5b7cba0c9b
a3ea25887e30ed6c63a39e619d23cd02
bitstream.checksumAlgorithm.fl_str_mv MD5
MD5
MD5
repository.name.fl_str_mv Repositório Institucional da UFGD - Universidade Federal da Grande Dourados (UFGD)
repository.mail.fl_str_mv
_version_ 1798042348883542016